Tonyukuk (𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸), 8. yüzyılda yaşamış 2.Göktürk Kağanlığı'nın önemli bir devlet adamı ve danışmanıydı. Yaklaşık 646 yılında doğmuş ve 726 yılında vefat etmiştir. Tonyukuk, dört ardışık Göktürk kağanına - İlteriş Kağan, Kapgan Kağan, İnel Kağan ve Bilge Kağan'a - başkomutanlık ve danışmanlık yapmıştır.
Göktürklerin Çin egemenliğinden kurtuluşunda önemli bir rol oynayan Tonyukuk, aynı zamanda Türklerin yerleşik hayata geçişine karşı çıkan ve göçebe yaşam tarzını savunan bir figür olarak bilinir. Bilge Kağan'ın danışmanı olarak, Budizm'in yayılmasını ve yerleşik hayata geçişi engelleyerek Türk savaşçı ruhunu korumaya çalışmıştır.
Tonyukuk Yazıtı, Moğolistan'da Baykal gölünün güneyinde, Orhun Irmağı vadisindeki Koşo Saydam gölü yakınlarındadır ve Bilge Kağan Yazıtı ile Kül Tigin Yazıtının 360 km doğusunda yer alır. Dört yönlü iki taş üzerindeki iki yazıttan birincisi 243 cm; ikinci yazıt ise, 217 cm yüksekliğindedir. Birinci taş üzerinde batı ve doğu yüzlerinde yedişer, güney yüzünde 10, kuzey yüzünde ise 11 satır olmak üzere toplam 35 satır; ikinci taşın ise batı yüzünde 9, doğu yüzünde 8, güney yüzünde 6 ve kuzey yüzünde 4 olmak üzere toplam 27 satır Türkçe metin bulunmaktadır. İki taşın toplam satır sayısı 62'yi bulmaktadır.
Yazıt, Bilge Tonyukuk'un kendisi tarafından dikilmiştir. Yazıtın yazılış ve dikiliş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte yazıtın 720-730 yıllarında dikildiği tahmin edilmektedir.
Tonyukuk, yazıtlarında İlteriş Kağan ile Kapgan Kağan'ın dönemlerini ve kendi hizmetlerini anlatarak Göktürk tarihi hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Not: [...] ve ---- işaretleri yazıttaki okunamayan kelimeleri veya cümleleri simgeler.
Tonyukuk 1.Taş
Batı Yüzü
| B1 | 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰋𐰤: 𐰇𐰕𐰢: 𐱃𐰉𐰍𐰲: 𐰃𐰠𐰭𐰀: 𐰶𐰠𐰦𐰢: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰴𐰀: 𐰝𐰇𐰼𐰼: 𐰼𐱅𐰃: | BİLGE: TONYUKUK: BeN: ÖZüM: TaBGaÇ: İLiŊE: KILıNDıM: TÜRK: BODuN: TaBGaÇKA: KÖRüR: eRTİ: | Bilge Tonyukuk'um. Ben özüm Çin ilinde kılındım (doğdum). Türk boyları Çin'e görür (bağlı) idi. |
| B2 | 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰴𐰣𐰃𐰤: 𐰉𐰆𐰞𐰢𐰘𐰤: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰑𐰀: 𐰑𐰺𐰡𐰃: 𐰴𐰣𐰞𐰦𐰃: 𐰴𐰣𐰃𐰤: 𐰸𐰆𐰑𐰯: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰴𐰀: 𐰖𐰣𐰀: 𐰃𐰲𐰚𐰓𐰃: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰨𐰀: 𐱅𐰢𐰾: 𐰼𐰨: 𐰴𐰣: 𐰋𐰼𐱅𐰢: | TÜRK: BODuN: KaNIN: BULMaYıN: TaBGaÇDA: aDRıLDI: KaNLaNDI: KaNIN: KODuP: TaBGaÇKA: YaNA: İÇiKDİ: TeŊRİ: aNÇA: TiMiŞ: eRiNÇ: KaN: BiRTiM: | Türk boyları kağan bulamadan Çin'den ayrıldı, kağanlandı, [ama] kağanı koyup (terkedip) Çin'e yine döndü. Tanrı anca demiş[ki] gerçek: "Baş verdim, |
| B3 | 𐰴𐰣𐰭𐰤: 𐰸𐰆𐰑𐰯: 𐰃𐰲𐰚𐰓𐰭: 𐰃𐰲𐰚𐰓𐰭: 𐰇𐰲𐰤: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰇𐰠𐱅𐰢𐰾: 𐰼𐰨: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰇𐰠𐱅𐰃: 𐰞𐰴𐰦𐰃: 𐰖𐰸: 𐰉𐰆𐰡𐰃: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰾𐰃𐰼: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰼𐰃𐰤𐱅𐰀: | KaNıŊıN: KODuP: İÇiKDiŊ: İÇiKDÜK: ÜÇüN: TeŊRİ: ÖLüTMüŞ: eRiNÇ: TÜRK: BODuN: ÖLTİ: aLKıNDI: YOK: BOLDI: TÜRK: SİR: BODuN: YiRİNTE: | Başını koyup döndün. Döndüğün için Tanrı öldürmüş gerçek". Türk boyları öldü, eridi, yok oldu. Türk Sir boylarının yerinde (yurdunda) |
| B4 | 𐰉𐰆𐰑: 𐰴𐰞𐰢𐰑𐰃: 𐰃𐰑𐰀: 𐱃𐱁𐰑𐰀: 𐰴𐰞𐰢𐰾𐰃: 𐰸𐰆𐰉𐰺𐰣𐰯: 𐰘𐱅𐰃: 𐰘𐰇𐰕: 𐰉𐰆𐰡𐰃: 𐰚𐰃: 𐰇𐰠𐰏𐰃: 𐱃𐰞𐰍: 𐰼𐱅𐰃: 𐰋𐰃𐰼: 𐰇𐰠𐰏𐰃: 𐰖𐰑𐰍: 𐰼𐱅𐰃: 𐰘𐱅𐰃: 𐰘𐰇𐰕: 𐰚𐰃𐰾𐰃𐰏: | BOD: KaLMaDI: IDA: TaŞDA: KaLMıŞI: KUBRaNıP: YiTİ: YÜZ: BOLDI: iKİ: ÜLüGİ: aTLıG: eRTİ: BİR: ÜLüGİ: YaDaG: eRTİ: YiTİ: YÜZ: KİŞİG: | boy kalmadı. Uzakta, dışda kalmışı toparlanıp yediyüz [kişi] oldu. İki bölüğü atlı idi, bir bölüğü yaya idi. Yediyüz kişiyi |
| B5 | 𐰆𐰑𐰕𐰍𐰢𐰀: 𐰆𐰞𐰍𐰃: 𐱁𐰑𐰼𐱅𐰃: 𐰖𐰍𐰞: 𐱅𐰃𐰓𐰃: 𐰖𐰍𐰢𐰾𐰃𐰋𐰤𐰼𐱅𐰢: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰴𐰍𐰣𐰢𐰆𐰶𐰃𐰽𐰖𐰃𐰤: 𐱅𐰓𐰢: 𐰽𐰴𐰦𐰢: 𐱃𐰆𐰺𐰸𐰉𐰆𐰸𐰞𐰃: 𐰾𐰢𐰕𐰉𐰆𐰸𐰞𐰃: 𐰃𐰺𐰴𐰑𐰀: | UDuZuGMA: ULuGI: ŞaD eRTİ: YaGıL: TİDİ: YaGMıŞI Ben eRTiM: BİLGE: TONYUKUK: KaGaN MU KISaYiN: TİDiM: SaKıNDıM: TORuK BUKuLI: SeMiZ BUKuLI: IRKDA: | yöneten ulu şad idi. Yağıl (katıl) dedi, yağmışı (katılanı) ben idim: Bilge Tonyukuk[...] Kağan mı kılayım dedim. Sakındım. Sıska boğa, semiz boğa arkaya |
| B6 | 𐰋𐰃𐰠𐰾𐰼: 𐰾𐰢𐰕𐰉𐰆𐰸𐰀: 𐱃𐰆𐰺𐰸: 𐰉𐰆𐰸𐰀: 𐱅𐰘𐰤: 𐰋𐰃𐰠𐰢𐰕𐰼𐰢𐰾: 𐱅𐰘𐰤: 𐰨𐰀: 𐰾𐰴𐰦𐰢: 𐰦𐰀: 𐰚𐰃𐰾𐰼𐰀: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰋𐰃𐰠𐰏: 𐰋𐰼𐱅𐰝: 𐰇𐰲𐰤: 𐰇𐰕𐰢: 𐰝: 𐰴𐰍𐰣: 𐰴𐰃𐰽𐰑𐰢: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰉𐰆𐰖𐰞𐰀: 𐰉𐰍𐰀: 𐱃𐰺𐰴𐰣: | BÖLSeR: SeMiZ BUKA: TORUK: BUKA: TiYiN: BİLMeZ eRMiŞ: TiYiN: aNÇA: SaKıNDıM: aNDA: KİSRE: TeŊRİ: BİLiG: BiRTÜK: ÜÇüN: ÖZüM: ÖK: KaGaN: KISDıM: BİLGE: TONYUKUK: BOYLA: BaGA: TaRKaN: | tekme atsalar, semiz boğa mı, sıska boğa mı attı diye bilinmez imiş deyip anca sakındım. [O] andan sonra Tanrı bilgi verdiği için, özüm, kendim kağan kıldım. Bilge Tonyukuk, Boyla Bağa Tarkan |
| B7 | 𐰋𐰃𐰼𐰠𐰀: 𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰉𐰆𐰞𐰖𐰣: 𐰋𐰼𐰘𐰀: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰍: 𐰇𐰭𐰼𐰃: 𐰴𐰃𐱃𐰪𐰍: 𐰖𐰃𐰺𐰖𐰀: 𐰆𐰍𐰕𐰍: 𐰇𐰚𐰾: 𐰝: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰃: 𐰋𐰠𐰏𐰾𐰃: 𐰲𐰉𐰾𐰃: 𐰋𐰤: 𐰝: 𐰼𐱅𐰢: 𐰲𐰆𐰍𐰖: 𐰴𐰆𐰕𐰃𐰤: 𐰴𐰺𐰀: 𐰴𐰆𐰢𐰍: 𐰆𐰞𐰺𐰆𐰺: 𐰼𐱅𐰢𐰕: | BİRLE: İLTeRiŞ: KaGaN: BOLaYıN: BiRiYE: TaBGaÇıG: ÖŊRE: KITaYNıG: YIRıYA: OGuZuG: ÖKüŞ: ÖK: ÖLüRTİ: BiLGeSİ: ÇaBıŞI: BeN: ÖK: eRTiM: ÇOGaY: KUZIN: KaRA: KUMuG: OLuRUR: eRTiMiZ: | ile İlteriş kağan olunca Güney'de Çin'i, Doğu'da Kıtay'ı, Kuzey'de Oğuz'u pek çok öldürdü. Bilgesi, çavuşu ben kendim idim. Çoğay'ın Kuzeyi'nde Kara Kumuğ'da oturur idik. |
Güney Yüzü
| G1 | 𐰚𐰘𐰚: 𐰘𐰃𐰘𐰇: 𐱃𐰉𐰽𐰍𐰣: 𐰘𐰘𐰇: 𐰆𐰞𐰺𐰆𐰺: 𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰉𐰆𐰍𐰕𐰃: 𐱃𐰸: 𐰼𐱅𐰃: 𐰖𐰍𐰢𐰕: 𐱅𐰏𐰼𐰀: 𐰆𐰲𐰸: 𐱅𐰏: 𐰼𐱅𐰃: 𐰋𐰃𐰕: 𐰸𐰏: 𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰨𐰀: 𐰆𐰞𐰺𐰺: 𐰼𐰃𐰚𐰠𐰃: 𐰆𐰍𐰕𐰑𐰦𐰣: 𐰚𐰇𐰼𐰏: 𐰚𐰠𐱅𐰃: | KiYiK: YİYÜ: TaBıŞGaN: YiYÜ: OLuRUR: eRTiMiZ: BODuN: BOGuZI: ToK: eRTİ: YaGıMıZ: TeGRE: OÇUK: TeG: eRTİ: BİZ: iSiG: eRTiMiZ: aNÇA: OLuRuR: eRiKLİ: OGuZDıNDıN: KÖRüG: KeLTİ: | Geyik yiyip, tavşan yiyip oturur idik. boyların boğazı tok idi. Yağımız çevrede ocak gibi idi, biz ateş idik. anca otururduk. Güclü Oğuzdan gözcü geldi. |
| G2 | 𐰚𐰇𐰼𐰏: 𐰽𐰉𐰃: 𐰦𐰍: 𐱃𐰆𐰴𐰕: 𐰆𐰍𐰕: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰇𐰕𐰀: 𐰴𐰍𐰣: 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰃: 𐱅𐰃𐰼: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰍𐰺𐰆: 𐰸𐰆𐰣𐰃: 𐰾𐰭𐰇𐰤𐰏: 𐰃𐰑𐰢𐰾: 𐰴𐰃𐱃𐰪𐰍𐰺𐰆: 𐱃𐰆𐰭𐰺𐰀: 𐰾𐰢𐰏: 𐰃𐰑𐰢𐰾: 𐰽𐰉: 𐰨𐰀: 𐰕𐰴𐰪𐰀: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣: | KÖRüG: SabI: aNTaG: TOKuZ: OGuZ: BODuN: ÜZE: KaGaN: OLuRTI: TİR: TaBGaÇGaRU: KONI: SeŊÜNüG: IDMıŞ: KITaYNGaRU: TOŊRA: eSiMiG: IDMıŞ: SaB: aNÇA: aZKıYNA: TÜRK: BODuN: | gözcünün sözü şöyle: "Dokuz Oğuz boyları üzerine kağan oturdu." der. Çin yönüne Kum Paşa'yı göndermiş. Kıtay yönüne Tongra Esim'i göndermiş. Söz böyle: "Azıcık Türk boyları |
| G3 | 𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰺: 𐰼𐰢𐰾: 𐰴𐰍𐰣𐰃: 𐰞𐰯: 𐰼𐰢𐰾: 𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃𐰾𐰃: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰼𐰢𐰾: 𐰆𐰞: 𐰴𐰃: 𐰚𐰃𐰾𐰃: 𐰉𐰺: 𐰼𐰾𐰼: 𐰾𐰃𐰤𐰃: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰍: 𐰇𐰠𐰇𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐱅𐰃𐰼: 𐰢𐰤: 𐰇𐰭𐰼𐰀: 𐰶𐰃𐱃𐰪𐰍: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐱅𐰃𐰼: 𐰢𐰤: 𐰋𐰃𐰤𐰃: 𐰆𐰍𐰕𐰍: | YORIYoR: eRMiŞ: KaGaNI: aLP: eRMiŞ: aYGUÇISI: BİLGE: eRMiŞ: OL: iKİ: KİŞİ: BaR: eRSeR: SİNİ: TaBGaÇıG: ÖLÜRTeÇİ: TİR: MeN: ÖŊRE: KITaYNıG: ÖLüRTeÇİ: TİR: MeN: BİNİ: OGuZuG: | yürüyor imiş. Kağanı alp imiş. Danışmanı bilge imiş. O iki kişi var ise seni [de], Çin'i [de] öldürecek der[im] ben. Doğu'da Kıtay'ı öldürecek der[im] ben. Beni, Oğuz'u |
| G4 | 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃𐰚: 𐱅𐰃𐰼: 𐰢𐰤: 𐱃𐰉𐰍𐰲: 𐰋𐰼𐰓𐰤: 𐰘𐰤: 𐱅𐰏: 𐰶𐰃𐱃𐰪: 𐰇𐰭𐰓𐰤: 𐰘𐰤: 𐱅𐰏: 𐰋𐰤: 𐰘𐰃𐰺𐰑𐰦𐰖𐰣: 𐱅𐰏𐰘𐰃𐰤: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰾𐰃𐰼: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰼𐰃𐰤𐱅𐰀: 𐰃𐰓𐰃: 𐰖𐰆𐰺𐰢𐰕𐰆𐰣: 𐰆𐰽𐰺: 𐰃𐰓𐰃: 𐰖𐰸: 𐰶𐰃𐰽𐰞𐰢: | ÖLüRTeÇİK: TİR: MeN: TaBGaÇ: BiRiDiN: YaN: TeG: KITaYN: ÖŊDiN: YaN: TeG: BeN: YIRıDıNTıYaN: TeGeYİN: TÜRK: SİR: BODuN: YiRİNTE: İDİ: YORuMaZUN: USaR: İDİ: YOK: KISaLıM: | öldürecek der[im] ben. Çin Güney'den yana değsin (saldırsın), Kıtay Doğu'dan yana değsin, ben Kuzey'den yana değeyim. Türk Sir boyları yerinde dursun. (Onun) ilerlemesi dahi dursun, [Türkü] yok kılalım |
| G5 | 𐱅𐰃𐰼: 𐰢𐰤: 𐰆𐰞: 𐰾𐰉𐰍: 𐰾𐰓𐰯: 𐱅𐰇𐰤: 𐰆𐰑𐰾𐰃𐰴𐰢: 𐰚𐰠𐰢𐰓𐰃: 𐰚𐰇𐰤𐱅𐰕: 𐰆𐰞𐰺𐰽𐰴𐰢: 𐰚𐰠𐰢𐰓𐰃: 𐰦𐰀: 𐰇𐱅𐰼𐰇: 𐰴𐰍𐰣𐰢𐰀: 𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢: 𐰨𐰀: 𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢: 𐱃𐰉𐰍𐰲: 𐰆𐰍𐰕: 𐰶𐰃𐱃𐰪: 𐰉𐰆: 𐰲𐰚𐰇: 𐰴𐰉𐰽𐰺: | TİR: MeN: OL: SaBıG: eŞiDiP: TÜN: UDıSIKıM: KeLMeDİ: KÜNTüZ: OLuRSıKıM: KeLMeDİ: aNDA: ÖTRÜ: KaGaNıMA: ÖTüNTüM: aNÇA: ÖTüNTüM: TaBGaÇ: OGuZ: KITaYN: BU: üÇKÜ: KaBıSaR: | der[im] ben.". O sözü işitip gece uyuyasım gelmedi, gündüz oturasım gelmedi. Ondan ötürü kağanıma açıldım. Anca [böyle] söyledim: "Çin, Oğuz, Kıtay, bu üçü birleşirse |
| G6 | 𐰴𐰡𐰲𐰃: 𐰋𐰕: 𐰇𐰕: 𐰃𐰲𐰃: 𐱃𐰽𐰣: 𐱃𐰆𐱃𐰢𐱁: 𐱅𐰏: 𐰋𐰃𐰕: 𐰖𐰆𐰖𐰴𐰀: 𐰼𐰚𐰠𐰏: 𐱅𐰆𐰯𐰞𐰍𐰞𐰃: 𐰆𐰲𐰕: 𐰼𐰢𐰾: 𐰘𐰨𐰏𐰀: 𐰼𐰚𐰠𐰏: 𐰇𐰕𐰏𐰠𐰃: 𐰆𐰲𐰕: 𐰖𐰆𐰖𐰴𐰀: 𐰴𐰞𐰣: 𐰉𐰆𐰞𐰾𐰺: 𐱃𐰆𐰯𐰞𐰍𐰆𐰞𐰸: 𐰞𐰯: 𐰼𐰢𐰾: 𐰘𐰨𐰏𐰀: | KaLTaÇI: BiZ: ÖZ: İÇİ: TaŞıN: TUTMıŞ: TeG: BİZ: YUYKA: eRKLiG: TUPuLGaLI: UÇuZ: eRMiŞ: YiNÇGE: eRKLiG: ÖZGüLİ: UÇuZ: YUYKA: KaLıN: BOLSaR: TUPuLGULUK: aLP: eRMiŞ: YiNÇGE: | biz [kala] kalacağız. Öz içi dışından tutulmuş gibi[yiz] biz. Yufka gücündekini delmek ucuz (kolay) imiş. İnce gücündekini kırmak ucuz. Yufka kalın olsa delinmesi çetin imiş. İnce |
| G7 | 𐰖𐰆𐰍𐰣: 𐰉𐰆𐰞𐰽𐰺: 𐰇𐰕𐰏𐰠𐰝: 𐰞𐰯: 𐰼𐰢𐰾: 𐰇𐰭𐰼𐰀: 𐰶𐰃𐱃𐰪𐰑𐰀: 𐰉𐰺𐰖𐰀: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰑𐰀: 𐰴𐰆𐰺𐰖𐰀: 𐰴𐰆𐰺𐰑𐰦𐰀: 𐰖𐰃𐰺𐰖𐰀: 𐰆𐰍𐰕𐰑𐰀: 𐰚𐰃: 𐰇𐰲: 𐰋𐰃𐰭: 𐰾𐰇𐰢𐰕: 𐰚𐰠𐱅𐰲𐰢𐰕: 𐰉𐰺: 𐰢𐰆: 𐰤𐰀: 𐰨𐰀: 𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢: | YOGUN: BOLSAR: ÜZGÜLÜK: ALP: ERMİŞ: ÖŊRE: KITAYNDA: BİRİYE: TABGAÇDA: KURıYA: KURıDıNTA: YIRıYA: OGuZDA: iKİ: ÜÇ: BİŊ: SÜMüZ: KeLTeÇiMiZ: BaR: MU: NE: aNÇA: ÖTüNTüM: | yoğun olsa kırmak çetin imiş. Doğu'da Kıyayn'dan, Güney'de Çin'den, Batı'da Batılı'lardan, Kuzey'de Oğuz'dan iki üç bin erimiz gelecek var mı ne? Böyle söyledim [kağana]. |
| G8 | 𐰴𐰍𐰣𐰢: 𐰋𐰢: 𐰇𐰕𐰢: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰇𐱅𐰤𐱅𐰝: 𐰇𐱅𐰨𐰢𐰤: 𐰾𐰓𐰇: 𐰋𐰼𐱅𐰃: 𐰚𐰇𐰭𐰠𐰭𐰲𐰀: 𐰆𐰑𐰕: 𐱅𐰓𐰃: 𐰚𐰇𐰚: 𐰇𐰭𐰏: 𐰖𐰆𐰍𐰺𐰆: 𐰇𐱅𐰚𐰤: 𐰘𐰃𐰽𐰍𐰀𐰺𐰆: 𐰆𐰑𐰕𐱅𐰢: 𐰃𐰤𐰏: 𐰚𐰝𐰠𐰚𐰤: 𐱃𐰆𐰍𐰞𐰑𐰀: 𐰆𐰍𐰕: 𐰚𐰠𐱅𐰃: | KaGaNıM: BeN: ÖZüM: BİLGE: TONYUKUK: ÖTüNTÜK: ÖTüNÇüMüN: iŞiDÜ: BiRTİ: KÖŊLüŊÇE: UDuZ: TiDİ: KÖK: ÖŊüG: YOGuRU: ÖTüKeN: YIŞGARU: UDuZTıM: İNiG: KÖKLüKüN: TOGuLDA: OGuZ: KeLTİ: | Kağanım, ben özüm Bilge Tonyukuk konuştuk. [Kağan] söylediğimi işiti verdi. Gönlünce [orduyu] yönel[t] dedi. Kök Öng'ü aşıp Ötüken Ormanı'na yöneldim. İnig Köklük'ün Toğul'da Oğuz geldi. |
| G9 | 𐰾𐰇𐰾𐰃: 𐰇𐰲: 𐰋𐰃𐰭: 𐰼𐰢𐰾: 𐰋𐰃𐰕: 𐰚𐰃: 𐰋𐰃𐰭: 𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰕: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰖𐰺𐰞𐰴𐰑𐰃: 𐰖𐰪𐰑𐰢𐰕: 𐰇𐰏𐰕𐰚𐰀: 𐱅𐰇𐰾𐰓𐰃: 𐰖𐰪𐰑𐰸: 𐰖𐰆𐰡𐰀: 𐰘𐰢𐰀: 𐰇𐰠𐱅𐰃: 𐰝𐰝: 𐰦𐰀: 𐰇𐱅𐰼𐰇: 𐰆𐰍𐰕: 𐰸𐰯𐰤: 𐰚𐰠𐱅𐰃: | SÜSİ: ÜÇ: BİŊ: eRMiŞ: BİZ: iKİ: BİŊ: eRTiMiZ: SÜŊüŞDüMüZ: TeŊRİ: YaRLıKaDI: YaYıNDıMıZ: ÖGüZKE: TÜŞDİ: YaYıNDUK: YOLTA: YiME: ÖLTİ: KÖK: aNDA: ÖTRÜ: OGuZ: KOPıN: KeLTİ: | Eri üç bin imiş. Biz iki bin erdik. Süngüşdük. Tanrı öyle istedi dağıttık. Irmağa düştü. Dağıttıklarımız yolda yine öldü hep. Ondan ötürü Oğuz'un tümü geldi [bize katıldı]. |
| G10 | 𐰚𐰠𐰇𐰼𐱅𐰢: 𐰝: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍: 𐰇𐱅𐰚𐰤: 𐰘𐰼𐰚𐰀: 𐰋𐰤: 𐰇𐰕𐰢: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰇𐱅𐰚𐰤: 𐰘𐰼𐰏: 𐰸𐰆𐰣𐰢𐰾: 𐱅𐰘𐰤: 𐰾𐰓𐰯: 𐰋𐰼𐰘𐰚𐰃: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰸𐰆𐰺𐰖𐰴𐰃: 𐰘𐰃𐰺𐰖𐰴𐰃: 𐰇𐰭𐰼𐰚𐰃: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰚𐰠𐱅𐰃: | KeLÜRTüM ÖK: TÜRK: BODuNuG: ÖTüKeN: YiRKE: BeN: ÖZüM: BİLGE: TONYUKUK: ÖTüKeN: YiRiG: KONMıŞ: TiYiN: eŞiDiP: BiRiYeKİ: BODuN: KURıYaKI: YIRıYaKI: ÖŊReKİ: BODuN: KeLTİ: | Getirdim bütün Türk boylarını'nı Ötüken Yeri'ne. Ben özüm Bilge Tonyukuk Ötüken Yer'e konmuş diye işitip Güney'deki boyları, Batı'daki, Kuzey'deki, Doğu'daki boyları geldi [bize katıldı]. |
Doğu Yüzü
| D1 | 𐰚𐰃: 𐰉𐰃𐰭: 𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰋𐰃𐰕: 𐰚𐰃: 𐰾𐰇: 𐰉𐰆𐰡𐰃: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰆𐰞𐰺𐰍𐰞𐰃: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰴𐰍𐰣: 𐰆𐰞𐰺𐰍𐰞𐰃: 𐰽𐰦𐰆𐰭: 𐰉𐰞𐰶𐰀: 𐱃𐰞𐰆𐰖: 𐰇𐰏𐰕𐰚𐰀: 𐱅𐰏𐰢𐰾: 𐰘𐰆𐰴: 𐰼𐰢𐰾: 𐰴𐰍𐰣𐰢𐰀: 𐰇𐱅𐰤𐰯: 𐰾𐰇: 𐰠𐱅𐰓𐰢: | iKİ: BİŊ: eRTiMiZ: BİZ: iKİ: SÜ: BOLDI: TÜRK: BODuN: OLuRGaLI: TÜRK: KaGaN: OLuRGalI: ŞaNTUŊ: BaLIKA: TaLUY: ÖGüZKE: TeGMiŞ: YOK: eRMiŞ: KaGaNıMA: ÖTüNüP: SÜ: iLeTDiM: | [biz] İki bin erdik. İki ordumuz oldu. Türk boyları kılınalı, Türk Kağanı oturalı Şantung kentine, Taluy ırmağına ulaşmışlığı yok imiş. Kağanıma söyleyip er ettim (saldım). |
| D2 | 𐰽𐰦𐰆𐰭: 𐰉𐰞𐰶𐰀: 𐱃𐰞𐰆𐰖: 𐰇𐰏𐰕𐰚𐰀: 𐱅𐰏𐰇𐰼𐱅𐰢: 𐰇𐰲: 𐰆𐱃𐰕: 𐰉𐰞𐰶: 𐰾𐰃𐰑𐰃: 𐰆𐰾𐰃𐰣: 𐰉𐰆𐰦𐱃𐰆: 𐰘𐰆𐰺𐱃𐰑𐰀: 𐰖𐱃𐰆: 𐰴𐰞𐰆𐰺: 𐰼𐱅𐰃: 𐱃𐰉𐰍𐰲: 𐰴𐰍𐰣: 𐰖𐰍𐰢𐰕: 𐰼𐱅𐰃: 𐰆𐰣: 𐰸: 𐰴𐰍𐰣𐰃: 𐰖𐰍𐰢𐰕: 𐰼𐱅𐰃: | ŞaNTUŊ: BaLıKA: TaLUY: ÖGüZKE: TeGüRTiM: ÜÇ: OTuZ: BaLıK: SIDI: USıN: BUNTaTU: YURTDA: YaTU: KaLUR: eRTİ: TaBGaÇ: KaGaN: YaGıMıZ: eRTİ: ON: OK: KaGaNI: YaGıMıZ: eRTİ: | Şantung kentine, Taluy ırmağına değdirdim. Yirmi üç kenti kırdı. Usu yıprandı. Otağda (çadırda) yatıp kalır idi. Çin kağanı yağımız idi. On Ok kağanı yağımız idi. |
| D3 | 𐰺𐱃𐰸: 𐰶𐰃𐰺𐰴𐰕: 𐰚𐰇𐰲𐰠𐰏: 𐰴𐰍𐰣: 𐰖𐰍𐰕𐰢: 𐰉𐰆𐰡𐰃: 𐰆𐰞: 𐰇𐰲: 𐰴𐰍𐰣: 𐰇𐰏𐰠𐰾𐰯: 𐰞𐱃𐰆𐰣: 𐰖𐰃𐰽: 𐰇𐰕𐰀: 𐰴𐰉𐰾𐰞𐰢: 𐱅𐰢𐰾: 𐰨𐰀: 𐰇𐰏𐰠𐰾𐰢𐰾: 𐰇𐰭𐰼𐰀: 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰴𐰍𐰣𐰍𐰺𐰆: 𐰾𐰇𐰠𐰠𐰢: 𐱅𐰢𐰾: 𐰭𐰺𐰆: 𐰾𐰇𐰠𐰢𐰾𐰼: 𐰴𐰲: 𐰤𐰭: 𐰼𐰾𐰼: 𐰆𐰞: 𐰋𐰕𐰤𐰃: | aRTUK: KIRKıZ: KÜÇLüG: KaGaN: YaGıZıM: BOLDI: OL: ÜÇ: KaGaN: ÖGLeŞiP: ALTUN: YIŞ: ÜZE: KaBıŞaLıM: TiMiŞ: aNÇA: ÖGLeŞMiŞ: ÖŊRE: TÜRK: KaGaNGaRU: SÜLeLiM: TiMiŞ: aŊaRU: SÜLeMeSeR: KaÇa: NeŊ: eRSeR: OL: BiZNİ: | Dahası Kırkız'ın güçlü kağanı yağımız oldu. O üç kağan sözleşip "Altun ormanı üzerinde kapışalım" demiş. Anca [öyle] anlaşıp. "Doğu'da Türk Kağanı'na süleyelim" demiş. "Ona [doğru] sülemez [isek] nice ne eder o bizi[...] |
| D4 | 𐰴𐰍𐰣𐰃: 𐰞𐰯: 𐰼𐰢𐰾: 𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃𐰾𐰃: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰼𐰢𐰾: 𐰴𐰲𐰤𐰭: 𐰼𐰾𐰼: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐰝𐰰: 𐰇𐰲𐰏𐰇𐰤: 𐰴𐰉𐰽𐰯: 𐰾𐰇𐰠𐰠𐰢: 𐰓𐰃: 𐰖𐰸: 𐰶𐰃𐰽𐰞𐰢: 𐱅𐰢𐰾: 𐱅𐰇𐰼𐰏𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰨𐰀: 𐱅𐰢𐰾: 𐰋𐰤𐰭: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰢: 𐰦𐰀: 𐰼𐰇𐰼: 𐱅𐰢𐰾: | KaGaNI: aLP: eRMiŞ: aYGUÇISI: BİLGE: eRMiŞ: KaÇaNeŊ: eRSeR: ÖLüRTeÇİ: KÖK: ÜÇüGÜN: KaBıŞıP: SÜLeLiM: eDİ: YOK: KISaLıM: TiMiŞ: TÜRGiŞ: KaGaN: aNÇA: TiMiŞ: BeNiŊ: BODuNuM: aNDA: eRÜR: TiMiŞ: | Kağanı alp imiş. Danışmanı bilge imiş. Nice ne edip öldürecek hep?. Üçümüz birleşip süleyelim. Onu yok kılalım." demiş. Türgiş Kağanı anca (öyle) demiş. "Benim boylarım oraya erişir." demiş. |
| D5 | 𐱅𐰇𐰼𐰚: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰢𐰀: 𐰉𐰆𐰞𐰍𐰨: 𐰆𐰞: 𐱅𐰢𐰾: 𐰆𐰍𐰕𐰃: 𐰘𐰢𐰀: 𐱃𐰺𐰴𐰨: 𐰆𐰞: 𐱅𐰢𐰾: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰃𐰣: 𐰾𐰓𐰯: 𐱅𐰇𐰤: 𐰘𐰢𐰀: 𐰆𐰑𐰾𐰶𐰢: 𐰚𐰠𐰢𐰕: 𐰼𐱅𐰃: 𐰆𐰞𐰺𐰾𐰴𐰢: 𐰚𐰠𐰢𐰕: 𐰼𐱅𐰃: 𐰦𐰀: 𐰽𐰴𐰦𐰢𐰀: | TÜRK: BODuN: YiME: BuLGaNÇ: OL: TiMiŞ: OGuZI: YiME: TaRKıNÇ: OL: TiMiŞ: OL: SaBIN: eŞiDiP: TÜN: YiME: UDSIKıM: KeLMeZ: eRTİ: OLuRSıKıM: KeLMeZ: eRTİ: aNDA: SaKıNDıMA: | Türk boyları yine bulanık. demiş. "Oğuz'u yine sıkıntıda." o demiş. O sözü işitince gece yine uyuyasım gelmez idi. Gün[düz] yine oturasım gelmez idi. [o] anda düşündüm. |
| D6 | 𐰠𐰚: 𐰶𐰃𐰺𐰴𐰕𐰴𐰀: 𐰾𐰇𐰠𐰠𐰢: 𐰘𐰏: 𐰼𐰢𐰾: 𐱅𐰓𐰢: 𐰝𐰇𐰏𐰢𐰤: 𐰖𐰆𐰞𐰃: 𐰋𐰃𐰼: 𐰼𐰢𐰾: 𐱃𐰆𐰢𐰾: 𐱅𐰘𐰤: 𐰾𐰓𐰯: 𐰉𐰆: 𐰖𐰆𐰞𐰣: 𐰖𐰆𐰺𐰽𐰺: 𐰖𐰺𐰢𐰲𐰃: 𐱅𐰓𐰢: ----: 𐰘𐰼𐰲𐰃: 𐱅𐰠𐰓𐰢: 𐰲𐰇𐰠𐰏: 𐰃𐰕: 𐰼𐰃: 𐰉𐰆𐰞𐱃𐰢: | iLK: KIRKıZKA: SÜLeLiM: YiG: eRMiŞ: TiDiM: KÖGMeN: YOLI: BİR: eRMiŞ: TUMıŞ: TiYiN: eŞiDiP: BU: YOLuN: YORISaR: YaRaMaÇI: TiDiM: ----: YiRÇİ: TiLeDiM: ÇÖLüG: İZ: eRİ: BULTuM: | İlk Kırgız'a sülersek iyi olur dedim. Kögmen'in yolu bir imiş, [ama] kapalı imiş diye işitip bu yolu [at ile] yorar isek yaramıyacak dedim. [...] Yerci [kılavuz] istedim. Çölgi İz eri buldum. |
| D7 | 𐰇𐰕𐰢: 𐰕: 𐰘𐰃𐰼𐰢: 𐰣𐰃: 𐰋𐰠𐰢: ----: 𐰼𐰢𐰾: 𐰋𐰃𐰼: 𐱃: 𐰆𐰺𐰆𐰸𐰃: 𐰼𐰢𐰾: 𐰣𐰃𐰣: 𐰉𐰺𐰢𐰾: 𐰭𐰺: 𐰖𐱃𐰯: 𐰋𐰃𐰼: 𐱃𐰞𐰍: 𐰉𐰺𐰢𐰾: 𐱅𐰘𐰤: 𐰆𐰞: 𐰖𐰆𐰞𐰣: 𐰖𐰆𐰺𐰃𐰽𐰺: 𐰆𐰨: 𐱅𐰓𐰢: 𐰽𐰺𐰦𐰢: 𐰴𐰍𐰣𐰢𐰀: | ÖZüM: aZ: YiRiM: aNI: BELiM: ----: eRMiŞ: BİR: aT: ORUKI: eRMiŞ: aNIN: BaRMıŞ: AŊAR: aYTıP: BİR: aTLıG: BaRMıŞ: TiYiN: OL: YOLuN: YORISaR: UNÇ: TiDiM: SaKıNDıM: KaGaNıMA: | Özüm az yerim, onu beslerim [...] imiş. Bir at yolu imiş. Onun [ile] varmış [gitmiş]. Ona söyleyip bir atlı varmış diye o yolu yorsak iyi olur dedim. Düşündüm. Kağanıma |
Kuzey Yüzü
| K1 | 𐰇𐱅𐰤𐱅𐰢: 𐰾𐰇: 𐰖𐰆𐰺𐱃𐰑𐰢: 𐱃: 𐰞𐱃: 𐱅𐰓𐰢: 𐰴𐱅𐰼𐰢𐰠: 𐰚𐰲𐰀: 𐰆𐰍𐰺𐰴𐰞𐱃𐰑𐰢: 𐱃: 𐰇𐰕𐰀: 𐰋𐰤𐱅𐰼𐰀: 𐰴𐰺𐰍: 𐰾𐰝𐰓𐰢: 𐰖𐰸𐰺𐰆: 𐱃: 𐰘𐱅𐰀: 𐰖𐰑𐰍𐰣: ----: 𐰃𐰍𐰲: 𐱃𐰆𐱃𐰣𐰆: 𐰍𐱃𐰆𐰺𐱃𐰢: 𐰇𐰭𐰼𐰀𐰚𐰃: 𐰼: | ÖTüNTüM: SÜ: YORıTDıM: aT: aLT: TiDiM: aKTeRMiL: KeÇE: OGuRKaLaTDıM: aT: ÜZE: BiNTiRE: KaRıG: SÖKDüM: YUKaRU: aT: YeTE: YaDaGıN: ----: IGaÇ: TUTuNU: aGTURTuM: ÖŊREKİ: eR: | söyledim. Ordu yürüttüm. "Attan in" dedim. Ak Termil'i geçip yorgalattım. At üzerine bindirip karı söktüm (geçtim). Yukarıya at yedekleyip yaya[...] ağaç(lara) tutunup çıkarttım. Öndeki er |
| K2 | 𐰖𐰆𐰍𐰺𐰲𐰀----: ----𐰾𐰉𐰺𐱈: 𐰽𐰑𐰢𐰕: 𐰖𐰆𐰉𐰞𐰆: 𐰃𐰤𐱅𐰢𐰕: 𐰆𐰣: 𐱅𐰇𐰤𐰚𐰀: 𐰖𐰦𐰴𐰃: 𐱃𐰆𐰍: 𐰉𐰃𐰺𐰇: 𐰉𐰺𐰑𐰢𐰕: 𐰘𐰼𐰲𐰃: 𐰘𐰼: 𐰖𐰭𐰞𐰯: 𐰉𐰆𐰍𐰕𐰞𐰦𐰃: 𐰉𐰆𐰭𐰑𐰯: 𐰴𐰍𐰣: 𐰘𐰠𐰇: 𐰝𐰼: 𐱅𐰢𐰾: | YOGuRuÇA----: .ıŞBaRaRTI: aŞDıMıZ: YOBuLU: İNTiMiZ: ON: TÜNKE: YaNTaKI: TUG: BİRÜ: BaRDıMıZ: YiRÇİ: YiR: YaŊıLıP: BOGuZLaNDI: BUŊaDıP: KaGaN: YeLÜ: KÖR: TiMiŞ: | geçince [...] Ibrık (ırmağı)'ı aştık. Yobul (dağı)'u indik. On gecede yanındaki Tuğ'un berisine vardık. Kılavuz yeri yanılıp boğazlandı. Bunalan Kağan "koşturu verin" demiş, |
| K3 | 𐰣𐰃: 𐰽𐰆𐰉𐰍: 𐰉𐰺𐰞𐰢: 𐰆𐰞: 𐰽𐰆𐰉: 𐰸𐰆𐰑𐰃: 𐰉𐰺𐰑𐰢𐰕: 𐰽𐰣𐰍𐰞𐰃: 𐱅𐰇𐰾𐰇𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐱃𐰍: 𐰃𐰴𐰀: 𐰉𐰖𐰆𐰺: 𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰝𐰇𐰤: 𐰘𐰢𐰀: 𐱅𐰇𐰤: 𐰘𐰢𐰀: 𐰘𐰠𐰇: 𐰉𐰺𐰑𐰢𐰕: 𐰶𐰃𐰺𐰴𐰕𐰍: 𐰆𐰴𐰀: 𐰉𐰽𐰑𐰢𐰕: | aNI: SUBıG: BaRaLıM: OL: SUB: KODI: BaRTıMıZ: aŞaNGaLI: TÜŞÜRTüMüZ: aTıG: IKA: BaYUR: eRTiMiZ: KÜN: YiME: TÜN: YiME: YeLÜ: BaRDıMıZ: KIRKıZıG: UKA: BaSDıMıZ: | Anı suyuna varalım[...] O suyun yanına vardık. Aş yemeğe attan indirdik. At[lar]ı iyice dinlendirdik. Gündüz de gece de [at] koşup vardık. Kırgız'ı uykuda bastık. |
| K4 | 𐰾𐰇𐰭𐰏𐰤: 𐰲𐰑𐰢𐰕: 𐰴𐰣𐰃: 𐰾𐰇𐰾𐰃: 𐱅𐰼𐰠𐰢𐰾: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰕: 𐰽𐰨𐰑𐰢𐰕: 𐰴𐰣𐰃𐰤: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀: 𐰶𐰃𐰺𐰴𐰕: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃: 𐰨𐰚𐰓𐰃: 𐰘𐰝𐰤𐱅𐰃: 𐰖𐰦𐰢𐰕: 𐰝𐰇𐰏𐰢𐰤: 𐰖𐰃𐰽𐰍: 𐰋𐰼𐰇: 𐰚𐰠𐱅𐰢𐰕: | SÜŊüGüN: aÇDıMıZ: KaNI: SÜSİ: TeRiLMiŞ: SÜŊüŞDüMüZ: SaNÇDıMıZ: KaNIN: ÖLüRTüMüZ: KaGaNKA: KIRKıZ: BODuNI: iÇiKDİ: YÜKüNTİ: YaNTıMıZ: KÖGMeN: YIŞıG: BeRÜ: KeLTiMiZ: | Süngüyle açtık. Ka(ğa)nı, ordusu dirilmiş. Süngüşdük, sançtık. Kağanını öldürdük. Kağan'a Kırgız boyları tutsak oldu, baş eğdi. Geri döndük. Kögmen ormanına beri geldik. |
| K5 | 𐰶𐰃𐰺𐰴𐰕𐰑𐰀: 𐰖𐰦𐰢𐰕: 𐱅𐰇𐰼𐰏𐰾: 𐰴𐰍𐰦𐰀: 𐰝𐰇𐰼𐰏: 𐰚𐰠𐱅𐰃: 𐰽𐰉𐰃: 𐰦𐰏: 𐰇𐰭𐰓𐰤: 𐰴𐰍𐰣𐰍𐰺𐰆: 𐰾𐰇: 𐰘𐰆𐰺𐰃𐰞𐰢: 𐱅𐰢𐰾: 𐰖𐰆𐰺𐰢𐰾𐰺: 𐰋𐰃𐰕𐰤𐰃: 𐰴𐰍𐰣𐰃: 𐰞𐰯: 𐰼𐰢𐰾: 𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃𐰾𐰃: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰼𐰢𐰾: 𐰴𐰲𐰤: 𐰤𐰭: 𐰼𐰾𐰼: | KIRKıZDA: YaNDıMıZ: TÜRGiŞ: KaGaNDA: KÖRüG: KeLTİ: SaBI: aNTeG: ÖŊDiN: KaGaNGaRU: SÜ: YORILıM: TiMiŞ: YORıMaSaR: BİZNİ: KaGaNI: aLP: eRMiŞ: aYGUÇISI: BİLGE: eRMiŞ: KaÇaN: NeŊ: eRSeR: | Kırkız'dan döndük. Türgiş kağanından gözcü geldi. Sözü şöyle: "Doğu'dan kağana doğru süleyelim demiş. Ordu yürütmezsek o bizi, kağanı alp imiş, danışmanı bilge imiş, ne zaman, nerede olsa |
| K6 | 𐰋𐰃𐰕𐰤𐰃: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐰚𐰝: 𐱅𐰢𐰾: 𐱅𐰇𐰼𐰏𐰃𐰾: 𐰴𐰍𐰣𐰃: 𐱃𐰽𐰶𐰢𐰾: 𐱅𐰃𐰓𐰃: 𐰆𐰣: 𐰸: 𐰉𐰆𐰣𐰑𐰃: 𐰴𐰞𐰃𐰾𐰕: 𐱃𐰽𐰶𐰢𐰾: 𐱅𐰃𐰼: 𐱃𐰉𐰍𐰲: 𐰾𐰇𐰾𐰃: 𐰉𐰺: 𐰼𐰢𐰾: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰍: 𐰾𐰓𐰯: 𐰴𐰍𐰣𐰢: 𐰋𐰤: 𐰋: 𐰏𐰼𐰇: 𐱅𐰇𐰾𐰘𐰤: 𐱅𐰃𐰓𐰃: | BİZNİ: ÖLüRTeÇİ: KÖK: TiMiŞ: TÜRGİŞ: KaGaNI: TAŞIKMıŞ: TİDİ: ON: OK: BONuDI: KaLISıZ: TaŞIKMıŞ: TİR: TaBGaÇ: SÜSİ: BaR: eRMiŞ: OL: SaBıG: eŞiDiP: KaGaNıM: BeN: eB: GeRÜ: TÜŞeYiN: TİDİ: | bizi kesin öldürür demiş. Türgiş kağanı [yola] çıkmış" dedi. "On Ok boyları eksiksiz [yola] çıkmış" der. Çin ordusu [da] var imiş. O sözü işitip kağanım: "Ben eve geri döneyim" dedi. |
| K7 | 𐰴𐱃𐰆𐰣: 𐰖𐰸: 𐰉𐰞𐰢𐰾: 𐰼𐱅𐰃: 𐰣𐰃: 𐰖𐰆𐰍𐰞𐱃𐰖𐰃𐰤: 𐱅𐰓𐰃: 𐰾𐰇: 𐰉𐰺𐰭: 𐱅𐰓𐰃: 𐰞𐱃𐰆𐰣: 𐰖𐰃𐰽𐰑𐰀: 𐰆𐰞𐰺𐰭: 𐱅𐰓𐰃: 𐰾𐰇: 𐰉𐰽𐰃: 𐰃𐰤𐰠: 𐰴𐰍𐰣: 𐱃𐰺𐰑𐰆𐰾: 𐰽𐰑: 𐰉𐰺𐰕𐰆𐰤: 𐱅𐰓𐰃: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸𐰀: 𐰉𐰭𐰀: 𐰖𐰑𐰃: | KATuN: YOK: BoLMıŞ: eRTİ: aNI: YUGLaTaYIN: TiDİ: SÜ: BaRıŊ: TiDİ: aLTUN: YIŞDA: OLuRuŊ: TiDİ: SÜ: BaŞI: İNeL: KaGaN: TaRDUŞ: ŞaD: BaRZUN: TiDİ: BİLGE: TONYUKUKA: BaŊA: aYDI: | Katun yok olmuş (ölmüş) idi. "Onu yoğlatayım" dedi. Sü[leyip] varın dedi. "Altun ormanında oturun" dedi. "Sü (ordu) başı İnel Kağan, Tarduş Şad varsın" dedi. Bilge Tonyukuk'a, bana söyledi. |
| K8 | 𐰉𐰆: 𐰾𐰇𐰏: 𐰠𐱅: 𐱅𐰃𐰓𐰃: 𐰶𐰃𐰖𐰤𐰍: 𐰝𐰇𐰭𐰠𐰭𐰲𐰀: 𐰖: 𐰋𐰤: 𐰾𐰭𐰀: 𐰤𐰀: 𐰖𐰖𐰃𐰤: 𐱅𐰃𐰓𐰃: 𐰚𐰠𐰃𐰼: 𐰼𐰾𐰼: 𐰝𐰇𐰼: 𐰇𐰚𐰠𐰇𐰼: 𐰚𐰠𐰢𐰕: 𐰼𐰾𐰼: 𐱅𐰃𐰠𐰍: 𐰽𐰉𐰍: 𐰞𐰃: 𐰆𐰞𐰆𐰺: 𐱅𐰃𐰓𐰃: 𐰞𐱃𐰆𐰣: 𐰖𐰃𐰾𐰑𐰀: 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰢𐰕: | BU: SÜG: iLeT: TİDİ: KIYıNıG: KÖŊLüŊÇE: aY: BeN: SaŊA: NE: aYaYIN: TİDİ: KeLİR: eRSeR: KÜR: ÖKüLÜR: KeLMeZ: eRSeR: TİLiG: SaBıG: aLI: OLUR: TİDİ: aLTUN: YIŞDA: OLuRTuMuZ: | Bu orduyu [yön]elt dedi. "Buyruğunu gönlünce söyle. Ben sana ne söyleyeyim" dedi. "Gelir ise yiğitçe toparlanır, gelmez ise dilini sözünü alıp otur" dedi. Altun ormanında oturduk. |
| K9 | 𐰇𐰲: 𐰝𐰇𐰼𐰏: 𐰘𐰃𐰘𐰃: 𐰚𐰠𐱅𐰃: 𐰽𐰉𐰃: 𐰋𐰃𐰼: 𐰴𐰍𐰣: 𐰾𐰇: 𐱃𐰽𐰶𐰑𐰃: 𐰆𐰣: 𐰸: 𐰾𐰇𐰾𐰃: 𐰴𐰞𐰃𐰾𐰕: 𐱃𐰽𐰶𐰑𐰃: 𐱅𐰃𐰼: 𐰖𐰺𐰽: 𐰖𐰕𐰃𐰑𐰀: 𐱅𐰃𐰼𐰠𐰠𐰢: 𐱅𐰢𐰾: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰍: 𐰾𐰓𐰯: 𐰴𐰍𐰣𐰍𐰺𐰆: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰍: 𐰃𐱃𐰢: 𐰴𐰦𐰖𐰤: 𐰽𐰉𐰍: 𐰖𐰣𐰀: | ÜÇ: KÖRüG: YİYİ: KeLTİ: SaBI: BİR: KaGaN: SÜ: TaŞIKDI: ON: OK: SÜSİ: KaLISıZ: TaŞIKDI: TİR: YaRıŞ: YaZIDA: TİRiLeLiM: TiMiŞ: OL: SaBıG: eŞiDiP: KaGaNGaRU: OL: SaBıG: ITıM: KaNDaYıN: SaBıG: YaNA: | Üç gözcü kişi geldi. Sözleri bir: "Kağan ordu çıkardı. On Ok ordusu eksiksiz [yola] çıktı" der. "Yarış ovasında dirilelim (toplanalım)" demiş. O sözü işitip Kağan'a o sözü ilettim. Kağan'dan söze karşılık |
| K10 | 𐰚𐰠𐱅𐰃: 𐰆𐰞𐰺𐰭: 𐱅𐰃𐰘𐰤: 𐱅𐰢𐰾: 𐰘𐰠𐰢𐰀: 𐰴𐰺𐰍𐰆: 𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃: 𐰆𐰺𐰍𐰞: 𐰉𐰽𐱃𐰢𐰀: 𐱅𐰢𐰾: 𐰋𐰇𐰏: 𐰴𐰍𐰣: 𐰉𐰭𐰺𐰆: 𐰨𐰀: 𐰖𐰃𐰑𐰢𐰾: 𐰯𐰀: 𐱃𐰺𐰴𐰣𐰍𐰺𐰆: 𐰨𐰼𐰀: 𐰽𐰉: 𐰃𐰑𐰢𐰾: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰪𐰃𐰍: 𐰆𐰞: 𐰇𐰕: 𐰆𐰞: 𐰭𐰞𐰺: | KeLTİ: OLuRuŊ: TİYiN: TiMiŞ: YeLME: KaRGU: eDGÜTİ: URGıL: BaSıTMA: TiMiŞ: BÖG: KaGaN: BaŊaRU: aNÇA: YIDMıŞ: aPA: TaRKaNGaRU: İÇRE: SaB: IDMıŞ: BİLGE: TONYUKUK: aNYIG: OL: ÖZ: OL: aŊıLıR: | geldi. "Oturun" diye demiş. "Öncüyü, gözcüyü iyice ırgala. Baskın yapma" demiş. Bögü (Kapağan) Kağan bana öyle söylemiş. Apa Tarkan'a gizli söz göndermiş: "Bilge Tonyukuk korkar, o kendisi o yanılır. |
| K11 | 𐰾𐰇: 𐰖𐰆𐰺𐰃𐰞𐰢: 𐱅𐰓𐰲𐰃: 𐰆𐰣𐰀𐰢𐰭: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰍: 𐰾𐰓𐰯: 𐰾𐰇: 𐰖𐰆𐰺𐱃𐰑𐰢: 𐰞𐱃𐰆𐰣: 𐰖𐰃𐰽𐰍: 𐰖𐰆𐰞𐰾𐰕𐰤: 𐰽𐰑𐰢: 𐰼𐱅𐰾: 𐰇𐰏𐰕𐰏: 𐰚𐰲𐰏𐰾𐰕𐰤: 𐰚𐰲𐰓𐰢𐰕: 𐱅𐰇𐰤: 𐰴𐱃𐰑𐰢𐰕: 𐰉𐰆𐰞𐰲𐰆𐰴𐰀: 𐱃𐰭: 𐰇𐰤𐱅𐰼𐰇: 𐱅𐰏𐰓𐰢𐰕: | SÜ: YORILıM: TiDiÇİ: ONAMaŊ: OL: SaBıG: eŞiDiP: SÜ: YORıTDıM: aLTUN: YIŞıG: YOLSuZuN: aŞDıM: iRTiŞ: ÖGüZüG: KeÇiGSiZiN: KeÇDiMiZ: TÜN: KaTDıMıZ: BOLÇUKA: TAŊ: ÖNTÜRÜ: TEGDİMİZ: | orduyu yoralım (sürelim) derse onamayın". O sözü işitip [atlı] er yordum. Altun ormanını yol aramadan aştım. İrtiş ırmağını geçitsiz yerinden geçtik. Gece de gittik. Bolçu'ya tan öncesi değdik. |
2.Taş
Batı Yüzü
| B1 | 𐱃𐰞𐰍: 𐰚𐰠𐰇𐰼𐱅𐰃: 𐰽𐰉𐰃: 𐰦𐰍: 𐰖𐰺𐰽: 𐰖𐰕𐰃𐰑𐰀: 𐰆𐰣: 𐱅𐰇𐰢𐰤: 𐰾𐰇: 𐱅𐰼𐰠𐱅𐰃: 𐱅𐰃𐰼: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰍: 𐰾𐰓𐰯: 𐰋𐰏𐰠𐰼: 𐰸𐰆𐰯: | TıLıG: KeLÜRTİ: SaBI: aNTaG: YaRıŞ: YaZıDA: ON: TÜMeN: SÜ: TiRiLTİ: TİR: OL: SABIG: EŞİDİP: BEGLER: KOPUN: | Ulak geldi. Sözü şöyle: "Yarış ovasında on tümen (yüzbin) er dirildi (toplandı)" der. O sözü işitince beğlerin hepsi |
| B2 | 𐰖𐰣𐰞𐰢: 𐰺𐰃𐰍: 𐰆𐰉𐱃𐰃: 𐰘𐰏: 𐱅𐰓𐰃: 𐰋𐰤: 𐰨𐰀: 𐱅𐰼: 𐰢𐰤: 𐰋𐰤: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰞𐱃𐰆𐰣: 𐰖𐰃𐰽𐰍: 𐰽𐰀: 𐰚𐰠𐱅𐰢𐰕: 𐰼𐱅𐰾: 𐰇𐰏𐰕𐰏: | YaNaLıM: aRIG: UBuTI: YiG: TiDİ: BeN: aNÇA: TiR: MeN: BeN: BİLGE: TONYUKUK: aLTUN: YIŞıG: aŞA: KeLTiMiZ: iRTiŞ: ÖGüZüG: | Dönelim, arı uslu olmak iyidir dediler. Ben şöyle derim, ben Bilge Tonyukuk, "Altun ormanını aşıp geldik, İrtiş ırmağını |
| B3 | 𐰚𐰲𐰀: 𐰚𐰠𐱅𐰢𐰕: 𐰚𐰠𐰢𐰾𐰃: 𐰞𐰯: 𐱅𐰃𐰓𐰃: 𐱃𐰆𐰖𐰢𐰑𐰃: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰆𐰢𐰖: 𐰃𐰑𐰸: 𐰘𐰼: 𐰾𐰆𐰉: 𐰉𐰽𐰀: 𐰋𐰼𐱅𐰃: 𐰼𐰨: 𐰤𐰚𐰀: 𐱅𐰕𐰼: 𐰋𐰃𐰕: | KeÇE: KeLTiMiZ: KeLMiŞİ: aLP: TİDİ: TUYMaDI: TeŊRİ: UMaY: IDUK: YiR: SUB: BaSA: BiRTİ: eRiNÇ: NeKE: TeZeR: BİZ: | geçip geldik. Gelmiş[ler]i alp dedi, duymadı. Tanrı, Umay, Iduk Yer Su bası verdi gerçek. Niye kaçıyoruz? |
| B4 | 𐰰𐰇𐰾: 𐱅𐰘𐰤: 𐰤𐰚𐰀: 𐰸𐰆𐰺𐰸𐰆𐰺: 𐰋𐰃𐰕: 𐰕: 𐱅𐰘𐰤: 𐰤𐰀: 𐰉𐰽𐰣𐰞𐰢: 𐱅𐰏𐰠𐰢: 𐱅𐰃𐰓𐰢: 𐱅𐰏𐰓𐰢𐰕: 𐰖𐰖𐰃𐰑𐰢𐰕: 𐰚𐰃𐰤𐱅𐰃: 𐰰𐰇𐰾: 𐰚𐰠𐱅𐰃: | ÖKÜŞ: TiYiN: NeKE: KORKUR: BİZ: aZ: TiYiN: NE: BaSıNaLıM: TeGeLiM: TİDiM: TeGDiMiZ: YaYIDıMıZ: iKİNTİ: ÖKÜŞ: KeLTİ: | Çok diye niye korkuyoruz? Az[ız] diye ne[den] basmayalım? Değelim (saldıralım) dedim. Değdik, yayıldık. İkinci gün |
| B5 | 𐰇𐰼𐱅𐰲𐰀: 𐰶𐰃𐰕𐰯: 𐰚𐰠𐱅𐰃: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰕: 𐰋𐰃𐰕𐰤𐱅𐰀: 𐰚𐰃: 𐰆𐰲𐰃: 𐰾𐰃𐰭𐰺𐰲𐰀: 𐰺𐱃𐰸: 𐰼𐱅𐰃: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰖𐰺𐰞𐰴𐰑𐰸: 𐰇𐰲𐰤: 𐰰𐰇𐰾: 𐱅𐰘𐰤: 𐰋𐰃𐰕: | ÖRTÇE: KIZıP: KeLTİ: SÜŊüŞDüMüZ: BİZiNTE: iKİ: UÇI: SIŊaRÇA: aRTUK: eRTİ: TeŊRİ: YaRLıKaDUK: ÜÇüN: ÖKÜŞ: TiYiN: BİZ: | Yanar gibi kızıp geldi[ler]. Süngüşdük. Bizim iki üç katımız idi(ler). Tanrı bağışladığı için, çok(turlar) diye biz |
| B6 | 𐰸𐰆𐰺𐰴𐰢𐰑𐰢𐰕: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰕: 𐱃𐰺𐰑𐰆𐰾: 𐰽𐰑𐰺𐰀: 𐰆𐰑𐰃: 𐰖𐰖𐰑𐰢𐰕: 𐰴𐰍𐰣𐰃𐰤: 𐱃𐰆𐱃𐰑𐰢𐰕: 𐰖𐰉𐰍𐰆𐰾𐰃𐰤: 𐰽𐰑𐰃𐰤: | KORKMaDıMıZ: SÜŊüŞDüMüZ: TaRDUŞ: ŞaDRA: UDI: YaYDıMıZ: KaGaNIN: TUTDUMUZ: YABGUSIN: ŞADIN: | korkmadık, süngüşdük. Tarduş Şadar'a kadar yayıldık. Kağanını tuttuk. Yabgusunu, şadını |
| B7 | 𐰦𐰀: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰃: 𐰠𐰏𐰲𐰀: 𐰼: 𐱃𐰆𐱃𐰑𐰢𐰕: 𐰆𐰞: 𐰸: 𐱅𐰇𐰤: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃𐰤: 𐰽𐰖𐰆: 𐰃𐱃𐰢𐰕: 𐰆𐰞: 𐰽𐰉𐰍: 𐰾𐰓𐰯: 𐰆𐰣: 𐰸: 𐰋𐰏𐰠𐰼𐰃: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃: 𐰸𐰆𐰯: | aNDA: ÖLüRTİ: eLiGÇE: eR: TUTDuMuZ: OL: OK: TÜN: BODuNIN: SaYU: ITıMıZ: OL: SaBıG: eŞiDiP: ON: OK: BeGLeRİ: BODuNI: KOP: | [o] anda öldürüldü. Elli'ce (kadar) er tuttuk. O aynı gece boylarına bilgi gönderdik. O sözü işitip On Ok beğleri, boyları hep |
| B8 | 𐰚𐰠𐱅𐰃: 𐰘𐰇𐰝𐰤𐱅𐰃: 𐰚𐰠𐰏𐰢𐰀: 𐰋𐰏𐰼𐰠𐰃𐰤: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃𐰤: 𐰃𐱅𐰯: 𐰖𐰃𐰍𐰯: 𐰕𐰲𐰀: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐱅𐰕𐰢𐰾: 𐰼𐱅𐰃: 𐰆𐰣: 𐰸: 𐰾𐰇𐰾𐰃𐰤: 𐰾𐰇𐰠𐱅𐰓𐰢: | KeLTİ: YÜKÜNTİ: KeLiGME: BeGReLİN: BODuNIN: İTiP: YIGıP: aZÇA: BODuN: TeZMiŞ: eRTİ: ON: OK: SÜSİN: SÜLeTDiM: | geldi, baş eğdi. Gelen beğlerini, boylarını eğitip, düzenlettim. Azca boyları tezmiş (kaçmış) idi. On Ok ordusunu sületdim. |
| B9 | 𐰋𐰃𐰕: 𐰘𐰢𐰀: 𐰾𐰇𐰠𐰓𐰢𐰕: 𐰣𐰃: 𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰘𐰨𐰇: 𐰏𐰕𐰏: 𐰚𐰲𐰀: 𐱅𐰃𐰤𐰾𐰃: 𐰆𐰍𐰞𐰃: 𐰖𐱃𐰍𐰢𐰀: 𐰋𐰭𐰠𐰏: 𐰚: 𐱃𐰍𐰍: 𐰼𐱅𐰇𐰼𐱅𐰢: | BİZ: YiME: SÜLeDiMiZ: aNI: eRTiMiZ: YiNÇÜ: öGüZüG: KeÇE: TİNSİ: OGLI: YaTıGMA: BeŊiLiG: eK: TaGaG: eRTÜRTüM: | Biz de süledik. Onlara erdik. Yinçü Irmağı'nı geçip Tinsi Oğlu denilen kutsal Ek dağına erdirdim. |
Güney Yüzü
| G1 | 𐱅𐰢𐰼: 𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀: 𐱅𐰏𐰃: 𐰃𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰦𐰀: 𐰖𐰦𐰆𐰺𐱃𐰢𐰕: 𐰃𐰤𐰠: 𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀: ----𐰆𐰯: 𐱃𐰍𐰴𐰀: 𐱅𐰕𐰃𐰚: 𐱃𐰸𐰺𐰽𐰃𐰤----: | TeMiR: KaPıGKA: TeGİ: İRTiMiZ: aNDA: YaNDURTuMuZ: İNeL: KaPıGKA: ----UP: TaGKA: TeZİK: TOKuRSIN.: | Temirkapı'ya dek eriştik. [o] anda (ordan) döndük. İnelkapı'ya, […] dağa Tezik, Tokursın [...] |
| G2 | 𐰦𐰀: 𐰘𐰼𐰝𐰃: 𐰽𐰀: 𐰉𐰽𐰞𐰍𐰺𐰆: 𐰺𐰑𐰴: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰸𐰆𐰯: 𐰚𐰠𐱅𐰃: 𐰆𐰞: 𐰚𐰇𐰤𐱅𐰀: 𐱅𐰏𐱅𐰃: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐱅𐰢𐰼: 𐰴𐰯𐰍𐰴𐰀: 𐱅𐰃𐰤𐰾𐰃: 𐰆𐰍𐰞𐰃: | aNDA: YiRÜKİ: aŞA: BaŞaLGaRU: aRDaK: BODuN: KOP: KeLTİ: OL: KÜNTE: TeGTİ: TÜRK: BODuN: TeMiR: KaPıGKA: TİNSİ: OGLI: | [o] anda, Yirük'i aşıp başlayıp Ardak boyları hep geldi, o gün (içinde) değdi. Türk boyları Demirkapı'ya, Tinsi Oğlu |
| G3 | 𐱅𐰃𐰤𐰾𐰃: 𐰆𐰍𐰞𐰃: 𐰖𐱃𐰍𐰢𐰀: 𐱃𐰍𐰴𐰀: 𐱅𐰏𐰢𐰾: 𐰃𐰓𐰃: 𐰖𐰸: 𐰼𐰢𐰾: 𐰆𐰞: 𐰘𐰼𐱅𐰀: 𐰋𐰤: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐱅𐰏𐰇𐰼𐱅𐰝: 𐰇𐰲𐰤: ----: | TİNSİ: OGLI: YaTıGMA: TAGKA: TeGMiŞ: İDİ: YOK: eRMiŞ: OL: YiRTE: BeN: BİLGE: TONYUKUK: TeGÜRTÜK: ÜÇüN: ----: | Tinsi Oğlu denilen dağa değmişligi yok imiş. O yerde ben Bilge Tonyukuk değirdiğim için [...] |
| G4 | 𐰶𐰃𐰕𐰞: 𐰞𐱃𐰆𐰣: 𐰇𐰼𐰭: 𐰝𐰇𐰢𐰾: 𐰶𐰃𐰕𐰞: 𐰆𐰑𐰕: 𐰏𐰼𐰃𐱅: 𐰽𐰃𐰍𐰃: 𐰉𐰆𐰭𐰾𐰕: 𐰚𐰠𐰇𐰼𐱅𐰃: 𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀𐰾𐰃: | KIZıL: aLTUN: ÜRüŊ: KÜMüŞ: KIZıL: UDuZ: GeRİT: aSIGI: BUŊSuZ: KeLÜRTİ: İLTeRiŞ: KaGaN: BİLGESİ: | kızıl altın, ak gümüş, kızıl uduz?, gerit? kazancı zorlamadan getirdi. İlteriş Kağan bilgesi |
| G5 | 𐰃𐰠𐰃𐰤: 𐰇𐰲𐰤: 𐱃𐰉𐰍𐰲𐰴𐰀: 𐰘𐱅𐰃: 𐰘𐰏𐰃𐰼𐰢𐰃: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰃: 𐰶𐰃𐱃𐰪𐰴𐰀: 𐰘𐱅𐰃: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰃: 𐰆𐰍𐰕𐰴𐰀: 𐰋𐰾: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰃: 𐰦𐰀: 𐰖𐰍𐰆𐰲𐰃: | İLİN: ÜÇüN: TaBGaÇKA: YiTİ: YiGİRMİ: SÜŊüŞDİ: KITaYNKA: YiTİ: SÜŊüŞDİ: OGuZKA: BeŞ: SÜŊüŞDİ: aNDA: aYGUÇI: | İli için Çin ile onyedi [kez] süngüşdü. Kıtay ile yedi [kez] süngüşdü. Oğuz ile beş [kez] süngüşdü. [o] anda danışmanı |
| G6 | 𐰘𐰢𐰀: 𐰋𐰤: 𐰝: 𐰼𐱅𐰢: 𐰖𐰍𐰃𐰑𐰃: 𐰘𐰢𐰀: 𐰋𐰤: 𐰝: 𐰼𐱅𐰢: 𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰆𐰲𐰑𐰃: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰋𐰏𐰃: 𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀: | YiME: BeN: ÖK: eRTiM: aYGIDI: YiME: BeN: ÖK: eRTiM: İLTeRiŞ: KaGaN: UÇDI: TÜRK: BöGİ: KaGaNKA: TÜRK: BİLGE: KaGaNKA: | yine ben kendim idim. Danıştığı yine ben kendim idim. İlteriş Kağan uçdu. Türk Bögi (Kapağan) Kağan'a, Türk Bilge Kağan'a |
Doğu Yüzü
| D1 | 𐰴𐰯𐰍𐰣: 𐰴𐰍𐰣: 𐰘𐱅𐰃: 𐰆𐱃𐰕: 𐰖𐰾𐰴𐰀: ----: 𐰼𐱅𐰃: 𐰴𐰯𐰍𐰣: 𐰴𐰍𐰣: 𐰆𐰞𐰺𐰑𐰢: 𐱅𐰇𐰤: 𐰆𐰑𐰢𐱃𐰃: | KaPaGaN: KaGaN: YiTİ: OTuZ: YaŞKA: ----: iRTİ: KaPaGaN: KaGaN: OLuRDuM: TÜN: UDuMaTI: | Kapağan Kağan yirmiyedi yaşında [...] idi. Kapağan Kağan oturdu (kağan oldu). Gece uyumadım, |
| D2 | 𐰝𐰇𐰤𐱅𐰕: 𐰆𐰞𐰺𐰢𐱃𐰃: 𐰶𐰃𐰕𐰞: 𐰴𐰣𐰢: 𐱅𐰝𐱅𐰃: 𐰴𐰺𐰀: 𐱅𐰼𐰢: 𐰘𐰇𐰏𐰼𐱅𐰃: 𐰾𐰏: 𐰝𐰇𐰲𐰃𐰏: 𐰋𐰼𐱅𐰢: 𐰝: 𐰆𐰕𐰣: 𐰘𐰠𐰢𐰏: 𐰘𐰢𐰀: 𐰃𐱃𐰢: 𐰸: | KÜNTüZ: OLuRMaTI: KIZıL: KaNıM: TöKTİ: KaRA: TeRiM: YÖGRTİ: iŞiG: KÜÇİG: BeRTiM: ÖK: UZuN: YeLMeG: YeME: ITıM: OK: | gündüz oturmadım. Kızıl kanımı dökütüp, kara terimi akıtıp işi, gücü verdim hep. Uzun keşif yine ettim hep. |
| D3 | 𐰺𐰴𐰆𐰖: 𐰴𐰺𐰍𐰆𐰍: 𐰆𐰞𐰍𐰺𐱃𐰑𐰢: 𐰸: 𐰉𐰣𐰍𐰢𐰀: 𐰖𐰍𐰃𐰴𐰀: 𐰚𐰠𐰇𐰼𐰃𐰼: 𐰼𐱅𐰢: 𐰴𐰍𐰣𐰢𐰣: 𐰾𐰇𐰠𐱅𐰓𐰢𐰕: 𐱅𐰭𐰼𐰃: 𐰖𐰺𐰞𐰴𐰕𐰆: | aRKUY: KaRGUG: ULGaRTDıM: OK: BaNGıMA: YaGIKA: KeLÜRİR: eRTiM: KaGaNıMıN: SÜLeTDiMiZ: TeŊRİ: YaRLıKaZU: | Savunmayı, gözleme yerlerini kendim büyüttüm. Yağıya bağırdığımda, kaçırır idim. Kağanımla (birlikte) süngüşdük. Tanrı bağışladı(ğı için) |
| D4 | 𐰉𐰆: 𐱅𐰇𐰼𐰰: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰴𐰀: 𐰖𐰺𐰴𐰞𐰍: 𐰖𐰍𐰃𐰍: 𐰚𐰠𐱅𐰇𐰼𐰢𐰓𐰢: 𐱅𐰇𐰏𐰤𐰠𐰏: 𐱃𐰍: 𐰘𐰇𐰏𐰼𐱅𐰢𐰓𐰢: 𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰴𐰕𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺: | BU: TÜRK: BODuNKA: YaRaKLıG: YaGIG: KeLTÜRMeDiM: TÖGüNLüG: aTıG: YÜGüRTMeDiM: İLTeRiŞ: KaGaN: KaZGaNMaSaR: | bu Türk boyları'na pusatlı yağıyı yaklaştırtmadım, damgalı atı yürüttürmedim. İlteriş Kağan kazanmasa |
| D5 | 𐰆𐰑𐰆: 𐰋𐰤: 𐰇𐰕𐰢: 𐰴𐰕𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺: 𐰃𐰠: 𐰘𐰢𐰀: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰢𐰀: 𐰖𐰸: 𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐰼𐱅𐰃: 𐰴𐰕𐰍𐰦𐰸𐰃𐰣: 𐰆𐰑𐰆: 𐰇𐰕𐰢: 𐰴𐰕𐰍𐰦𐰸𐰢: 𐰇𐰲𐰤: | UDU: BeN: ÖZüM: KaZGaNMaSaR: İL: YiME: BODuN: YiME: YOK: eRTeÇİ: eRTİ: KaZGaNTUKIN: UDU: ÖZüM: KaZGaNTUKıM: ÜçüN: | ve de ben özüm kazanmasam il[i] yine, boylar[ı] yine yok edecek (olacak) idi. [o] Kazandığı için ve de özüm kazandığım için |
| D6 | 𐰃𐰠: 𐰘𐰢𐰀: 𐰃𐰠: 𐰉𐰆𐰡𐰃: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰢𐰀: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰉𐰆𐰡𐰃: 𐰇𐰕𐰢: 𐰴𐰺𐰃: 𐰉𐰆𐰡𐰢: 𐰆𐰞𐰍: 𐰉𐰆𐰡𐰢: 𐰤𐰭: 𐰘𐰼𐰓𐰚𐰃: 𐰴𐰍𐰣𐰞𐰍: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰴𐰀: | İL: YiME: İL: BOLDI: BODuN: YiME: BODuN: BOLDI: ÖZüM: KaRI: BOLDuM: ULuG: BOLDuM: NeŊ: YiRDeKİ: KaGaNLıG: BODuNKA: | il yine il oldu, boy yine boy oldu. Kendim yaşlı oldum, ulu oldum. Hangi yerde kağanlı boyuna |
| D7 | ----: 𐰋𐰃𐰤𐱅𐰏𐰃: 𐰉𐰺: 𐰼𐰾𐰼: 𐰤𐰀: 𐰉𐰆𐰭𐰃: 𐰉𐰺: 𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐰼𐰢𐰾: | ----: BİNTeGİ: BaR: eRSeR: NE: BUŊI: BaR: eRTeÇİ: eRMiŞ: | [...] böylesi var ise ne sıkıntısı var edecek (olacak) imiş. |
| D8 | ----: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰴𐰍𐰣: 𐰃𐰠𐰭𐰀: 𐰋𐰃𐱅𐰃𐱅𐰓𐰢: 𐰋𐰤: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰣𐰪𐰸𐰸: | ----: TÜRK: BİLGE: KaGaN: İLiŊE: BİTİTDiM: BeN: BİLGE: TONYUKUK: | [...] Türk Bilge Kağan ilinde yazdırdım. Ben Bilge Tonyukuk. |
Kuzey Yüzü
| K1 | 𐰃𐰠𐱅𐰼𐰃𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰴𐰕𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺: 𐰖𐰸: 𐰼𐱅𐰃: 𐰼𐰾𐰼: 𐰋𐰤: 𐰇𐰕𐰢: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸: 𐰴𐰕𐰍𐰣𐰢𐰽𐰺: 𐰋𐰤: 𐰖𐰸: 𐰼𐱅𐰃: 𐰼𐰾𐰼: | İLTeRİŞ: KaGaN: KaZGaNMaSaR: YOK: eRTİ: eRSeR: BeN: ÖZüM: BİLGE: TONYUKUK: KaZGaNMaSaR: BeN: YOK: eRTiM: eRSeR: | İlteriş Kağan kazanmasa, yok idi ise, ben özüm Bilge Tonyukuk kazanmasam, ben yok idim ise, |
| K2 | 𐰴𐰯𐰍𐰣: 𐰴𐰍𐰣: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰾𐰃𐰼: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰼𐰃𐰤𐱅𐰀: 𐰉𐰆𐰑: 𐰘𐰢𐰀: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰘𐰢𐰀: 𐰚𐰃𐰾𐰃: 𐰘𐰢𐰀: 𐰃𐰓𐰃: 𐰖𐰸: 𐰼𐱅𐰲𐰃: 𐰼𐱅𐰃: | KaPaGaN: KaGaN: TÜRK: SİR: BODuN: YiRİNTE: BOD: YiME: BODuN: YiME: KİŞİ: YiME: İDİ: YOK: eRTeÇİ: eRTİ: | Kapağan Kağan'ın Türk Sir boylarının yerinde boy da, boylar da, kişi de yok edecek (olacak) idi. |
| K3 | 𐰃𐰠𐱅𐰼𐰾: 𐰴𐰍𐰣: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐱃𐰆𐰣𐰪𐰸𐰸: 𐰴𐰕𐰍𐰦𐰸: 𐰇𐰲𐰤: 𐰴𐰯𐰍𐰣: 𐰴𐰍𐰣: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰾𐰃𐰼: 𐰉𐰆𐰑𐰣: 𐰖𐰆𐰺𐰃𐰑𐰸𐰃: 𐰉𐰆: | İLTeRiŞ: KaGaN: BİLGE: TONYUKUK: KaZGaNDUK: ÜÇüN: KaPaGaN: KaGaN: TÜRK: SİR: BODuN: YORIDUKI: BU: | İlteriş Kağan, Bilge Tonyukuk kazandığı için, Kapağan Kağan'ın Türk Sir boylarının yürüdüğü bu[ndandır]. |
| K4 | 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀: 𐰴𐰍𐰣: 𐱅𐰇𐰼𐰝: 𐰾𐰃𐰼: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍: 𐰆𐰍𐰕: 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍: 𐰃𐰏𐰓𐰇: 𐰆𐰞𐰺𐰆𐰺: | TÜRK: BİLGE: KaGaN: TÜRK: SİR: BODuNuG: OGuZ: BODuNuG: İGiDÜ: OLuRUR: | Türk Bilge Kağan'ı, Türk Sir boylarını, Oğuz boylarını besleyip oturur. |
Kaynaklar(𐰴𐰖𐰣𐰴𐰞𐰺):
Tekin, T. (1988). Orhon Yazıtları. İstanbul: Simurg Yayınevi
