Doğum adı Timuçin olan Cengiz Han (D. 1155 – Ö. 1227) Moğolların ünlü hükümdarı ve komutanıdır. Moğol Oymak Beylerinden Yesukay Batır yahut Bahadır adlı bir zatın oğludur. Anasının adı da Ulun Hatun’dur. Geleneğe göre Timuçin, bir eli yumuk olarak dünyaya gelmiş ve elini açtığı zaman avucunun içi pıhtı halinde kanla dolu olduğu görülmüştür. Güya babası bunu öğrenince oğlunun büyük bir cihangir olarak dünya yüzünde pek çok kan dökülmesine sebep olacağını söylemiştir.
𐰑𐰆𐰍𐰢:𐰑𐰃:𐱅𐰃𐰢𐰆𐰲𐰃𐰤:𐰆𐰞𐰣:𐰲𐰤𐰏𐰔:𐰴𐰣:𐰢𐰆𐰍𐰞𐰞𐰺𐰣:𐰇𐰤𐰠𐰇:𐰚𐰜𐰇𐰢𐰑𐰺𐰃:𐰋𐰀:𐰴𐰆𐰢𐱃𐰣𐰑𐰺:𐰢𐰆𐰍𐰞:𐰆𐰖𐰢𐰴:𐰋𐰘𐰠𐰼𐰦𐰤:𐰘𐰾𐰸𐰖:𐰉𐱃𐰺:𐰖𐰴𐰆𐱃:𐰉𐰴𐰑𐰺:𐰑𐰞𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰔𐱃𐰣:𐰆𐰍𐰞𐰑𐰺:𐰣𐰽𐰣𐰣:𐰑𐰃:𐰑𐰀:𐰆𐰞𐰣:𐰴𐱃𐰆𐰦𐰺:𐰏𐰠𐰤𐰏𐰀:𐰏𐰇𐰼𐰀:𐱅𐰃𐰢𐰆𐰲𐰃𐰤:𐰋𐰃𐰼:𐰠𐰃:𐰖𐰆𐰢𐰸:𐰆𐰞𐰺𐰴:𐰓𐰇𐰪𐰖𐰀:𐰏𐰠𐰢𐱁:𐰋𐰀:𐰠𐰤𐰃:𐰲𐱃𐰍𐰃:𐰔𐰢𐰣:𐰉𐰆𐰲𐰣𐰣:𐰱𐰃:𐰯𐰶𐱃𐰃:𐰴𐰞𐰦𐰀:𐰴𐰣𐰞𐰀:𐰑𐰆𐰞𐰆:𐰆𐰡𐰍𐰆:𐰏𐰇𐰼𐰠𐰢𐱁𐱅𐰼:𐰏𐰇𐰘𐰀:𐰉𐰉𐰽𐰃:𐰉𐰆𐰣𐰆:𐰇𐰏𐰼𐰤𐰨𐰀:𐰆𐰍𐰞𐰣𐰣:𐰋𐰇𐰘𐰜:𐰋𐰃𐰼:𐰲𐰃𐰚𐰣𐰏𐰼:𐰆𐰞𐰺𐰴:𐰓𐰇𐰪𐰀:𐰘𐰇𐰔𐰦𐰀:𐰯𐰚:𐰲𐰸:𐰴𐰣:𐰓𐰜𐰇𐰠𐰢𐰾𐰤𐰀:𐰾𐰋𐰯:𐰆𐰞𐰲𐰍𐰣𐰃:𐰾𐰇𐰘𐰠𐰢𐱁𐱅𐰼
Babası öldüğü zaman Timuçin on iki yaşındaydı. Fakat anasının zekâsı ve tedbirleri yüzünden Oymak dağılmadı. Timuçin büyüdükçe zekâsı da gelişti, askerliğin her hünerinde büyük bir yetki gösterdi. Gençliğini sağlam ve disiplini kuvvetli bir ordu kurmakla geçirdi. Babasından ona ne önemli bir hükümet kalmıştı, ne de kuvvetli bir ordu. Bütün orduları kendi çalışmaları ile kurdu ve dünya tarihinde benzeri az görülen genişlikteki İmparatorluğunu meydana getirdi.
𐰉𐰉𐰽𐰃:𐰇𐰡𐰏𐰇:𐰔𐰢𐰣:𐱅𐰃𐰢𐰆𐰲𐰃𐰤:𐰆𐰣:𐰃𐰚𐰃:𐰖𐱁𐰦𐰖𐰑𐰃:𐰯𐰴𐱃:𐰣𐰽𐰣𐰣:𐰔𐰚𐰽𐰃:𐰋𐰀:𐱅𐰓𐰋𐰼𐰠𐰼𐰃:𐰘𐰇𐰔𐰦𐰤:𐰆𐰖𐰢𐰴:𐰑𐰍𐰞𐰢𐰑𐰃:𐱅𐰃𐰢𐰆𐰲𐰃𐰤:𐰋𐰇𐰘𐰓𐰜𐰲𐰀:𐰔𐰚𐰽𐰃:𐰑𐰀:𐰏𐰠𐱁𐱅𐰃:𐰽𐰚𐰼𐰠𐰏𐰤:𐰚𐰼:𐰚𐰇𐰤𐰼𐰦𐰀:𐰋𐰇𐰘𐰜:𐰋𐰃𐰼:𐰘𐱅𐰚𐰃:𐰏𐰇𐰾𐱅𐰼𐰓𐰃:𐰏𐰨𐰠𐰏𐰤𐰃:𐰽𐰍𐰞𐰢:𐰋𐰀:𐰓𐰃𐰾𐰯𐰠𐰤𐰃:𐰴𐰆𐰉𐰋𐱅𐰠𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰆𐰺𐰑𐰆:𐰴𐰆𐰺𐰢𐰴𐰞𐰀:𐰏𐰲𐰼𐰓𐰃:𐰉𐰉𐰽𐰦𐰣:𐰆𐰣𐰀:𐰤𐰀:𐰇𐰤𐰢𐰠𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰚𐰜𐰇𐰢𐱅:𐰴𐰞𐰢𐱁𐱃𐰃:𐰤𐰀:𐰓𐰀:𐰴𐰆𐰉𐰋𐱅𐰠𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰆𐰺𐰑𐰆:𐰋𐰇𐱅𐰤:𐰆𐰺𐰑𐰞𐰺𐰃:𐰚𐰦𐰃:𐰲𐰞𐱁𐰢𐰞𐰺𐰃:𐰃𐰠𐰀:𐰴𐰆𐰺𐰑𐰆:𐰋𐰀:𐰓𐰇𐰪𐰀:𐱃𐰺𐰚𐰦𐰀:𐰋𐰤𐰔𐰼𐰃:𐰔:𐰏𐰇𐰼𐰠𐰤:𐰏𐰤𐱁𐰠𐰚𐱅𐰃𐰚𐰃:𐰃𐰢𐰯𐰺𐱃𐰆𐰺𐰞𐰍𐰣𐰆:𐰢𐰘𐰑𐰣𐰀:𐰏𐱅𐰼𐰓𐰃
İlk kazandığı savaşlar ancak çevresindeki Oymakları emri altına almak uğrunda yapılmıştı. Moğolistan’ı kendine bağlı bir devlet haline getirmek için elli yaşına kadar uğraşmış olmasındandır ki o zamana kadar şöhreti yalnız Moğol toprakları içinde kalmıştır. Uzun savaşların ardından nihayet Doğu ve Batı Moğolistan’ı hükmü altına aldı. 1202’de bütün Moğol ve Tatar Hanları tarafından yapılan bir kurultayda Hakan unvanını aldı. Karakurum’da hükümdarlık tahtına çıktıktan sonra 1206’daki kurultayda Şaman adlı bir kâhin kendisine Cengiz Han unvanını verdi. Gökyüzünden geldiğine inanılan bu unvan o dönemde Krallar Kralı gibi bir mana taşırmış.
𐰃𐰠𐰚:𐰴𐰔𐰦𐰍𐰃:𐰽𐰉𐱁𐰞𐰺:𐰨𐰴:𐰲𐰋𐰼𐰾𐰦𐰚𐰃:𐰆𐰖𐰢𐰴𐰞𐰺𐰃:𐰢𐰼𐰃:𐰡𐰣𐰀:𐰞𐰢𐰴:𐰆𐰍𐰺𐰦𐰀:𐰖𐰯𐰞𐰢𐱁𐱃𐰃:𐰢𐰆𐰍𐰞𐰃𐰾𐱃𐰣𐰃:𐰚𐰦𐰤𐰀:𐰉𐰍𐰞𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰓𐰋𐰠𐱅:𐰴𐰞𐰤𐰀:𐰏𐱅𐰼𐰢𐰚:𐰱𐰃𐰤:𐰠𐰠𐰃:𐰖𐱁𐰣𐰀:𐰴𐰑𐰺:𐰆𐰍𐰺𐱁𐰢𐱁:𐰆𐰞𐰢𐰽𐰦𐰦𐰺:𐰚𐰃:𐰆:𐰔𐰢𐰣𐰀:𐰴𐰑𐰺:𐱁𐰜𐰼𐱅𐰃:𐰖𐰞𐰣𐰔:𐰢𐰆𐰍𐰞:𐱃𐰆𐰯𐰺𐰴𐰞𐰺𐰃:𐰱𐰃𐰦𐰀:𐰴𐰞𐰢𐱁𐱃𐰺:𐰆𐰔𐰣:𐰽𐰉𐱁𐰞𐰺𐰣:𐰺𐰑𐰦𐰣:𐰤𐰃𐰚𐰖𐱅:𐰑𐰆𐰍𐰆:𐰋𐰀:𐰉𐱃𐰃:𐰢𐰆𐰍𐰞𐰃𐰾𐱃𐰣𐰃:𐰚𐰜𐰢𐰇:𐰡𐰣𐰀:𐰡𐰃:𐰋𐰃𐰤:𐰃𐰚𐰃:𐰘𐰇𐰔:𐰃𐰚𐰓𐰀:𐰋𐰇𐱅𐰤:𐰢𐰆𐰍𐰞:𐰋𐰀:𐱃𐱃𐰺:𐰴𐰣𐰞𐰺𐰃:𐱃𐰺𐰯𐰦𐰣:𐰖𐰯𐰞𐰣:𐰋𐰃𐰼:𐰴𐰆𐰺𐰡𐰖𐰑𐰀:𐰴𐰴𐰣:𐰆𐰣𐰉𐰣𐰣𐰃:𐰡𐰃:𐰴𐰺𐰴𐰆𐰺𐰢𐰑𐰀:𐰚𐰜𐰇𐰢𐰑𐰺𐰞𐰶:𐱃𐰴𐱃𐰣𐰀:𐰲𐰶𐱃𐰶𐱃𐰣:𐰽𐰆𐰣𐰺𐰀:𐰋𐰃𐰤:𐰃𐰚𐰃:𐰘𐰇𐰔:𐰡𐰑𐰴𐰃:𐰴𐰆𐰺𐰡𐰖𐰑𐰀:𐱁𐰢𐰣:𐰑𐰞𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰴𐰴𐰤:𐰚𐰦𐰾𐰤𐰀:𐰲𐰤𐰏𐰔:𐰴𐰣:𐰆𐰣𐰉𐰣𐰣𐰃:𐰋𐰃𐰼𐰓𐰃:𐰏𐰜𐰘𐰇𐰔𐰦𐰤:𐰏𐰡𐰏𐰤𐰀:𐰃𐰤𐰣𐰞𐰣:𐰉𐰆:𐰆𐰣𐰉𐰣:𐰆:𐰓𐰇𐰤𐰢𐰓𐰀:𐰴𐰺𐰞𐰞𐰺:𐰴𐰺𐰞𐰃:𐰏𐰃𐰋𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰢𐰣𐰀:𐱃𐱁𐰺𐰢𐱁
Cengiz bu tarihten sonra ve yirmi yıl içinde dünyada başka bir eşi olmayan geniş bir devlet kurdu. Onun Moğolistan dışında ilk istilâ ettiği memleket Çin oldu. Bu uğurda yıllarca savaşarak 1216’da Pekin’i de almaya muvaffak oldu. Bu zaferin neticesinde Uygurlar, Karluklar, Karahıtaylılar’da Cengiz’in idaresine geçti. Çin’i aldıktan sonra Batı’ya dönen Cengiz, Hârzemşah devleti ile Orta Asya’da ve Anadolu’daki bütün hükümetleri ortadan kaldırarak sınırlarını Çin denizinden Karadeniz’e kadar genişletmiştir.
𐰲𐰤𐰏𐰔:𐰉𐰆:𐱃𐰺𐰚𐱅𐰤:𐰽𐰆𐰣𐰺𐰀:𐰋𐰀:𐰘𐰃𐰼𐰢𐰃:𐰖𐰃𐰞:𐰱𐰃𐰦𐰀:𐰓𐰇𐰪𐰑𐰀:𐰉𐱁𐰴𐰀:𐰋𐰃𐰼:𐱁𐰃:𐰆𐰞𐰢𐰖𐰣:𐰏𐰤𐱁:𐰋𐰃𐰼:𐰓𐰋𐰠𐱅:𐰴𐰆𐰺𐰑𐰆:𐰆𐰣𐰣:𐰢𐰆𐰍𐰞𐰃𐰾𐱃𐰣:𐰑𐰃𐱁𐰦𐰀:𐰃𐰠𐰚:𐰃𐰾𐱅𐰠𐰀:𐱅𐱅𐰏𐰃:𐰢𐰢𐰠𐰚𐱅:𐰲𐰃𐰤:𐰆𐰡𐰆:𐰉𐰆:𐰆𐰍𐰺𐰑𐰀:𐰖𐰃𐰞𐰞𐰺𐰲𐰀:𐰽𐰉𐱁𐰺𐰴:𐰋𐰃𐰤:𐰃𐰚𐰃:𐰘𐰇𐰔:𐰆𐰣:𐰡𐰑𐰀:𐰯𐰚𐰤𐰃:𐰓𐰀:𐰞𐰢𐰖𐰀:𐰢𐰆𐰉𐰯𐰯𐰴:𐰆𐰡𐰆:𐰉𐰆:𐰔𐰯𐰼𐰤:𐰤𐱅𐰱𐰾𐰦𐰀:𐰆𐰖𐰍𐰺𐰞𐰺:𐰴𐰺𐰞𐰴𐰞𐰺:𐰴𐰺𐰴𐱃𐰖𐰞𐰞𐰺𐰑𐰀:𐰲𐰤𐰏𐰔𐰤:𐰃𐰓𐰺𐰾𐰤𐰀:𐰏𐰲𐱅𐰃:𐰲𐰃𐰤𐰃:𐰡𐰶𐱃𐰣:𐰽𐰆𐰣𐰺𐰀:𐰉𐱃𐰖𐰀:𐰓𐰇𐰤𐰤:𐰲𐰤𐰏𐰔:𐰴𐰺𐰔𐰢𐱁𐰴:𐰓𐰋𐰠𐱅𐰃:𐰃𐰠𐰀:𐰆𐰺𐱃𐰀:𐰽𐰖𐰑𐰀:𐰋𐰀:𐰣𐰑𐰆𐰞𐰑𐰴𐰃:𐰋𐰇𐱅𐰤:𐰚𐰜𐰇𐰢𐱅𐰠𐰼𐰃:𐰆𐰺𐱃𐰑𐰣:𐰴𐰡𐰺𐰺𐰴:𐰽𐰃𐰣𐰺𐰞𐰺𐰣𐰃:𐰲𐰃𐰤:𐰓𐰤𐰔𐰦𐰤:𐰴𐰺𐰑𐰤𐰔𐰀:𐰴𐰑𐰺:𐰏𐰤𐱁𐰠𐰃𐱅𐰢𐱁𐱅𐰼
Cengiz’in orduları öte taraftan Kuzey İran ile Azerbaycan’ı çiğnedikten sonra Kafkasya’ya geçti, Don ve Tuna ırmakları bölgelerine yayıldı, Rusya’nın büyük bir kısmını ele geçirdi ve uzun zamanlar oralarda yayılmış olan çeşitli ulus ve oymakları bir bayrak altında toplamayı başardı.𐰲𐰤𐰏𐰔𐰤:𐰆𐰺𐰑𐰞𐰺𐰃:𐰇𐱅𐰀:𐱃𐰺𐰯𐱃𐰣:𐰴𐰆𐰔𐰘:𐰃𐰼𐰣:𐰃𐰠𐰀:𐰔𐰼𐰉𐰖𐰲𐰣𐰃:𐰲𐰃𐰏𐰤𐰓𐰚𐱅𐰤:𐰽𐰆𐰣𐰺𐰀:𐰴𐰯𐰴𐰽𐰖𐰖𐰀:𐰏𐰲𐱅𐰃:𐰑𐰆𐰣:𐰋𐰀:𐱃𐰆𐰣𐰀:𐰃𐰺𐰢𐰴𐰞𐰺𐰃:𐰋𐰇𐰠𐰏𐰠𐰼𐰤𐰀:𐰖𐰖𐰡𐰃:𐰺𐰆𐰽𐰖𐰣𐰣:𐰋𐰇𐰘𐰜:𐰋𐰃𐰼:𐰴𐰃𐰽𐰢𐰣𐰃:𐰠𐰀:𐰏𐰲𐰼𐰓𐰃:𐰋𐰀:𐰆𐰔𐰣:𐰔𐰢𐰣𐰞𐰺:𐰆𐰺𐰞𐰺𐰑𐰀:𐰖𐰖𐰞𐰢𐱁:𐰆𐰞𐰣:𐰲𐱁𐱅𐰠𐰃:𐰆𐰞𐰽:𐰋𐰀:𐰆𐰖𐰢𐰴𐰞𐰺𐰃:𐰋𐰃𐰼:𐰉𐰖𐰺𐰴:𐰡𐰦𐰀:𐱃𐰆𐰯𐰞𐰢𐰖𐰃:𐰉𐱁𐰺𐰑𐰃
Cengiz 1227 Ağustosunda öldü. 72 yıl yaşamış, 25 yıl Hakanlık yapmıştır. Cihangirliği kadar bir kanun kurucusu olmakla da meşhurdur. Ölümünden önce topladığı kurultayda Türk törelerini tespit ettirmiş ve kurduğu esaslara (yasa) adını vermiştir. Ölümünden önce İmparatorluğu oğulları arasında pay etmişti. Bundan dolayı ondan sonra İmparatorluk birçok kollara ayrılmıştır. Dört oğlu vardı: Cüci, Çağatay, Ödebey, Tuluy. Bunlardan Cüci kendinden önce öldü. Yasa gereğince en küçük oğlu Tuluy kendisinin yerine geçti.
𐰲𐰤𐰏𐰔:𐰋𐰃𐰤:𐰃𐰚𐰃:𐰘𐰇𐰔:𐰘𐰃𐰼𐰢𐰃:𐰘𐰃𐰓𐰃:𐰍𐰆𐰽𐱃𐰽𐰦𐰀:𐰇𐰡𐰇:𐰘𐰃𐱅𐰢𐱁:𐰃𐰚𐰃:𐰖𐰃𐰞:𐰖𐱁𐰢𐱁:𐰘𐰃𐰼𐰢𐰃:𐰋𐰃𐱁:𐰖𐰃𐰞:𐰴𐰴𐰣𐰞𐰶:𐰖𐰯𐰢𐱁𐱃𐰺:𐰲𐰃𐰚𐰣𐰏𐰼𐰠𐰏𐰃:𐰴𐰑𐰺:𐰋𐰃𐰼:𐰴𐰣𐰆𐰣:𐰴𐰆𐰺𐰲𐰽𐰆:𐰆𐰞𐰢𐰴𐰞𐰀:𐰑𐰀:𐰢𐱁𐰴𐰆𐰺𐰑𐰺:𐰇𐰠𐰢𐰦𐰤:𐰇𐰤𐰲𐰀:𐱃𐰆𐰯𐰞𐰑𐰍𐰃:𐰴𐰆𐰺𐰡𐰖𐰑𐰀:𐱅𐰇𐰼𐰜:𐱅𐰇𐰼𐰠𐰼𐰤𐰃:𐱅𐰾𐰯𐱅:𐱅𐱅𐰼𐰢𐱁:𐰋𐰀:𐰴𐰆𐰺𐰑𐰍𐰆:𐰾𐰽𐰞𐰺𐰀(𐰖𐰽𐰀):𐰑𐰣𐰃:𐰋𐰃𐰼𐰢𐱁𐱅𐰼:𐰇𐰠𐰢𐰦𐰤:𐰇𐰤𐰲𐰀:𐰃𐰢𐰯𐰺𐱃𐰆𐰺𐰞𐰍𐰆:𐰆𐰍𐰞𐰞𐰺𐰃:𐰺𐰽𐰦𐰀:𐰯𐰖:𐱅𐰢𐱁𐱅𐰃:𐰉𐰆𐰦𐰣:𐰑𐰆𐰞𐰖𐰃:𐰆𐰦𐰣:𐰽𐰆𐰣𐰺𐰀:𐰃𐰢𐰯𐰺𐱃𐰆𐰺𐰞𐰸:𐰋𐰃𐰼𐰲𐰸:𐰴𐰆𐰞𐰞𐰺𐰀:𐰖𐰺𐰞𐰢𐱁𐱃𐰺:𐰓𐰇𐰼𐱅:𐰆𐰍𐰞𐰆:𐰉𐰺𐰑𐰃:𐰲𐰇𐰲𐰃:𐰲𐰍𐱃𐰖:𐰇𐰓𐰋𐰘:𐱃𐰆𐰞𐰖:𐰉𐰆𐰣𐰞𐰺𐰑𐰣:𐰲𐰇𐰲𐰃:𐰚𐰦𐰦𐰤:𐰇𐰤𐰲𐰀:𐰇𐰡𐰇:𐰖𐰽𐰀:𐰏𐰼𐰏𐰨𐰀:𐰀𐰤:𐰚𐰇𐰲𐰜:𐰆𐰍𐰞𐰆:𐱃𐰆𐰞𐰖:𐰚𐰦𐰾𐰤𐰤:𐰘𐰃𐰼𐰤𐰀:𐰏𐰲𐱅𐰃
Kaynak (𐰴𐰖𐰣𐰴):Cengiz Han - Biyografya